Semiallahu limen hamideh Duasını cemaat de okur mu?

Bu konuda alimlerin farklı görüşleri vardır.

Şafii mezhebine göre, muktedi (imama uyan cemaat) da imam gibi, “semiallahu limen hamideh” dedikten sonra “Rabbena leke’l-hamd” duasını da okur.

Diğer üç mezhep alimlerine (cumhura) göre, muktedi, yalnız “Rabbena (ve) leke’l-hamd” ile iktifa eder… (bk. Nevevi, el-Mecmu,  3/419-420; el-Cezeri, el-Fıkhu ala’l-mezahibi’iarbaa, 2/227-228; V. Zuhayli, el-Fıkhu’l-İslami, 2/79)

Buhari ve Müslim’deki bir hadis-i şerif, üç mezhep alimlerini, diğer bir hadis-i şerif ise Şafiileri desteklemektedir. (Nevevi, a.y; V. Zuhayli, a.y)

Bu açıklamalardan anlaşılıyor ki, söz konusu iki şekil de caizdir.

Lakin İmam Nevevi’nin tavsiyesi; namaz zikirdir, bu iki cümle de zikirdir. Bu sebeple her namaz kılanın bu ikisini de okumaları daha uygundur. Çünkü cemaat imamla beraber, rüku ve secdelerde tesbih ederek zikir yapar. İtidalin bundan farklı olmaması (yani, namazın diğer yerlerinde cemaat de imam gibi zikir ve tesbihleri yaptığına göre, burada da aynı şeyi söylemesi) gerekir. (Nevevi, a.y)

Rükudan doğrulurken “Semiallahü limen hamideh” dedikten sonra, “Rabbena lekel hamd” duası okunur. Bundan sonra Peygamberimiz dua okumuş mudur? “Hamden, kesiran, tayyiben, mübareken fîh…” denir mi?

a. Şafii ve Hanbeli mezhebinde, (cemaatin razı olması halinde) hem imam, hem cemaat için, “Rabbena lekel hamd” dedikten sonra, “mil’e’s-semavati ve mil’el-ard ve mil’e ma şi’te min şey’in ba’du”(bu konudaki hadis için bk. Neylu’l-Evtar,II/251) demek sünnettir.

Namazı tek başına kılan kimse ise, “Allahumme la mania lima a’tate?” şeklinde devam eden bir duayı da fazladan okuması müstehap görülmüştür. Hanefiler de bu duayı tek başına namaz kılan kimsenin okumasını uygun görmüşlerdir.(bk. El-Fıkhu’l-İslamî, I/705-706).

b. Rufa b. Rafi’ anlatıyor: Biz, Hz. Peygamber (asm)’in arkasında namaz kılıyorduk. Rukû’dan başını kaldırdığında “Semiallahu li men hamideh” duasını okudu. Hemen arkasında bulunan bir kişi “Rabbena leke’l-hamd, hamden kesiren tayyiben mübareken fih” şeklinde bir duayı okudu. Hz. Peygamber (asm), selam verdikten sonra, “O duayı okuyan kim?” diye sordu. Duayı okuyan adam: “Ben okudum.” diye cevap verince, Hz. Peygamber (asm) “Otuz küsur meleğin bu duayı önce yazmak için birbiriyle yarışıyor olduklarını gördüm.” diye buyurdu. Bu hadisi de göz önünde bulunduran Şafii alimleri, yukarıdaki dua ile birlikte bunu da okumanın sünnet olduğunu söylemişlerdir.(bk. Nevevî, Mecmu, III/420).

c. Abdullah b. Ömer anlatıyor: Hz. Peygamber (asm)’le birlikte namaz kılmakta olduğumuz sırada cemaatten birisi, “Allahü ekber kebira ve’l-hamdülillahi kesîra ve sübhanellahi bükraten ve esîla” duasını okudu. Hz. Peygamber (asm): “Şu, şu sözleri söyleyen kim?” diye sordu. Cemaatten bir adam: “Ben söyledim, ey Allah’ın Resulü!” diye cevap verdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (asm), “Bunlar çok hoşuma gitti. Gök kapıları bunlar için açıldı.” diye buyurdu.(Müslim, Mesacid,150; Tirmizi, Deavat, 127).

Bir rivayette: “Namaza girdiği / başladığı zaman”(bk. Tirimizî, İkame, 2); başka bir rivayette: “Tetavvu / nafile namazlarında”(bk. Ahmed b. Hanbel, IV/80), ), Hz. Peygamber (asm)’in: “Üç defa Allahü ekber kebira, üç defa ve’l-hamdülillahi kesîra ve üç defa da sübhanellahi bükreten ve esîla” duasını okuduğu belirtilmiştir.

Diğer bir rivayette ise, namazdan söz edilmeden ve sayılar belirtilmeden (bk. a.g.e), Hz. Peygamber (asm)’in ), “Allahü ekber kebira ve’l-hamdülillahi kesîra ve sübhanellahi bükreten ve esîla” duasını okuduğu ifade edilmiştir.

Bununla beraber, hepsi de Cübeyr b.Mutim’in babasından aktarmasına rağmen, rivayetlerdeki farklılıktan kaynaklanan zafiyet bir tarafa, mezhep imamları tarafından da bununla amel edilmediği görülmektedir. Bizim gibi insanlara düşen görev -özellikle ittifak edilen konularda- hadislerin durumunu bizden daha iyi bilen İslam âlimlerine uymak ve her Müslümanın kendi mezhebine göre ibadetlerini yerine getirmesidir.

Hanefilere göre en faziletlisi “Allahumme rabbenâ ve lekelhamd” dir. Sonra, “Rabbena ve leke’l-hamd” sözüdür. Sonra “Rabbena leke’l-hamd”dir. Hanbelîler ile Malikîlere göre ise en faziletlisi “Rabbena ve leke’l-hamd” sözüdür. Ancak nafile namazlarda diğer dualar da yapılabilir.