Kadının haberi yokken, kocası boşasa, nikah gider mi?

Soru : Kadının gıyabında boşama verdikten sonra eğer olaya şahit kimse olmaz koca da eşine haber vermezse boşama gerçekleşir mi?

Değerli kardeşimiz,

Koca boşamaya niyet ederek “Boşadım” derse boşama diyaneten gerçekleşir; ancak hukuk bakımından bunun bir sonuç doğurması için ya eşine karşı veya şahitler huzurunda tekrarlaması gerekir.

Bu kısa bilgiden sonra boşama ile ilgili şahit konusunda bilgi vermeyi uygun görüyoruz:

İslâm hukukçularının büyük çoğunluğuna göre boşama esnasında şahit bulundurmak menduptur.

Boşama ile ilgili konulara yer verilen Talâk Suresi’nde, boşamada şahit bulundurma konusunda, “Kadınlar iddetlerini doldurunca onları ya güzelce evinizde tutun veya onlardan güzelce ayrılın. İçinizden iki adil kimseyi de şahit tutun…” (65/1) buyurmaktadır. İmam Buharide sünni talâkı, “Sünnet olan boşama kadını temiz iken, birleşmeden boşamak ve iki de Şahit bulundurmaktır.” (Buharî, Talâk, 1) şeklinde tarif etmiştir.

İslâm hukukçularının büyük çoğunluğu, Hz. Peygamber ve sahabe devrindeki uygulamalara bakarak, “Nasların hükmü amir (emredici) değildir, şahitsiz boşama da geçerlidir.” demişlerdir.

Buna göre şahit olmadan yapılan boşama da geçerlidir.

Sahabeden Hz. Ali, İmrân b. Husayn, tabiinden Atâ b. Ebû Rebah, İbn Sîrîn ve İbn Cüreyc ile Muhammed Ebû Zehra, Abdurrahman es-Sâbûnî, Ahmed Muhammed Şâkir, M. Yusuf Musa, Ali el-Hafîf gibi çağdaş âlimler boşamayla ilgili iki şahit tutmaya yönelik emrin (Talâk 65/2) farz ifade ettiği ve boşama esnasında iki şahit bulundurulmasının konuya ilişkin hak ve menfaatlerin korunması için gerekli olduğu kanaatindedir.

Buna göre, iki şahit olmadan yapılan boşama geçerli değildir.

Hukūk-ı Aile Kararnamesi’nde boşanmaların tescili usulü getirilmiş (md. 131) ve Osmanlı Ceza Kanunu, “Zevcesini tatlik ettiğini on beş gün zarfında hâkime ihbar etmeyen bir kimse bir haftadan bir aya kadar hapsolunur.” hükmünü düzenlemiştir. (md. 200)

Birçok İslâm ülkesinin aile kanunlarında bazı deliller yanında istihsan ve maslahat gibi delillerle de desteklenerek ileride inkâr edilmesi halinde miras, mehir ve iddet gibi hak ve borçların tespiti için boşanmanın tescil edilmesinin gerekli sayıldığı hükmü benimsenmiştir.